Στο φως η αριστοκρατία της θεαματική «Αχλάδας» στη κομψη Φλώρινα

Σπάνιο δείγμα της αρχαίας χαλκοτεχνίας σε μέγεθος (διαμέτρου 55 εκ.) και διακόσμηση, σε σχέση με ανάλογα της Σίνδου και της Βεργίνας, συνιστά ένα χάλκινο αγγείο καύσης πολεμιστή που βρέθηκε πλαισιωμένο από σιδερένια ξίφη, δόρατα και χάλκινο κράνος.


Νεκρικές χρυσές προσωπίδες και χρυσά ελάσματα αντανακλούν το ηρωικό παρελθόν και τη φιλολογική εκδοχή μέσα γενεαλογικών μύθων για την δημιουργία των βασιλέων Βακχιάδων της Λυγκηστίδας από την Κόρινθο με πατρώο ήρωα τον Ηρακλή. Δίπλα στον πλούτο και στην αριστοκρατία, τα αναπόφευκτα της ζωής στην αρχαϊκή εποχή: μεγάλο ποσοστό παιδικής θνησιμότητας και ενηλίκων άνω των 45 χρόνων, σκελετικές αλλοιώσεις και τραυματικές παραμορφώσεις ιδιαίτερα στον αρρενωπό πληθυσμό.

Την πρώτη εικόνα της αρχαίας Λύγκου σχηματίζει η αναδίφηση πλήθους ευρημάτων και σκελετικού υλικού από το εκτεταμένο νεκροταφείο διαχρονικής χρήσης στην Αχλάδα Φλώρινας. 6 χρόνια σκάβει η αρχαιολογική ομάδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας με επικεφαλής την αρχαιολόγο Λιάνα Γκέλου, σε 1 συνολική έκταση 26 στρεμμάτων μέσα στα όρια επέκτασης λιγνιτωρυχείου της εταιρείας «Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας Α.Ε.». Μέχρι σήμερα 1.299 τάφοι ήρθαν στο φως που χρονολογούνται από την ύστερη εποχή του Χαλκού (1.350 π.Χ.) έως τα βυζαντινά χρόνια (12ο αι. μ.Χ.). Οι πολυπληθέστεροι ανήκουν στην διάρκεια μέσω 6ου και 3ου αιώνα π.Χ. αναδεικνύοντας την Αχλάδα σε 1 από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Μακεδονίας. Χιλιάδες είναι τα ευρήματα από τους κτερισμένους τάφους αυτής της περιόδου, παρόλα αυτά τη χρυσή μακεδονική αριστοκρατία επιφύλασσε η τελευταία ανασκαφή (2018-2019) σχεδόν, στα τελειώματά της (δύο στρέμματα απομένουν για την ολοκλήρωσή της).

Εξι ταφές μνημειακών διαστάσεων οι οποίες, αν και συλημένες από τυμβωρύχους, κράταγαν σημαντικά αντικείμενα. Μαρτυρούν τον ηγετικό ρόλο κάποιων οικογενειών στην διπλωματία και κοινωνική ζωή της αρχαίας Λύγκου κατά τα αρχαϊκά χρόνια. Χαρακτηριστικό για τη υπόσταση του εύρημα αποτελεί το χρυσό ωοειδές προσωπείο που εντοπίστηκε σε συλημένη ανδρική ταφή. Η Αχλάδα αποτελεί την τρίτη περιοχή στη γη της Μακεδονίας -μετά τα νεκροταφεία της Σίνδου και του Αρχοντικού Πέλλας- όπου αποκαλύπτεται νεκρική μάσκα, εξηγεί η κ. Γκέλου.

«Χρυσό προσωπείο και ελάσματα ενδυναμώνουν την έννοια των ερευνητών Σίνδου και Αρχοντικού, σύμφωνα με την οποία το σαφή ταφικό έθιμο ενισχύει τη φιλολογική πεποίθηση για την αναφορά ανδρικα δαχτυλιδια χρυσα των βασιλέων της Μακεδονίας από το Αργος και την Κόρινθο (Τημενίδες, Βακχιάδες) με πατρώο ήρωα τον Ηρακλή - γέννηση που δικαιολογούσε την αναγκοθέτηση πολιτικής ισχύος και επιδίωξης εδαφικών κατακτήσεων. Οι Λυγκηστές, σύμφωνα με τον Στράβωνα, κατάγονταν από τους Βακχιάδες της Κορίνθου που ήταν απόγονοι του Ηρακλή».



Τόσο η οπλική εξάρτυση με αμυντικά όπλα όσο και άλλα αντικείμενα (σιδερένια και χάλκινα ομοιώματα επίπλων) διαφοροποιούν τους νεκρούς από τους υπόλοιπους πολεμιστές. Χάλκινα κράνη «ιλλυρικού τύπου», χάλκινες περικνημίδες, σιδερένια δόρατα και ομοίωμα δίκυκλης αγροτικής άμαξας, χρυσά ελάσματα και αργυρές σόλες υποδημάτων, ανδρικα δαχτυλιδια χρυσα χρυσά και ασημένια εποφθάλμια, εδώλιο με καθιστή γυναικεία φυσιογνωμία σε θρόνο και σπάνιο λατρευτικό ειδώλιο - πλακίδιο καθιστής φτερωτής μορφής με κιθάρα/φόρμιγγα από εργαστήριο της Λήμνου, συνόδευαν τους νεκρούς στον άλλο κόσμο.

Χαρακτηριστικό υπόδείγμα της αρχαίας χαλκοτεχνίας σε μέγεθος (διαμέτρου 55 εκ.) και διακόσμηση σε σχέση με αντίστοιχα της Σίνδου και της Βεργίνας, είναι ένα χάλκινο αγγείο καύσης πολεμιστή που βρέθηκε πλαισιωμένο από σιδερένια ξίφη, δόρατα και χάλκινο κράνος. Το αγγείο με λαβές ανοιχτής ανθρώπινης παλάμης παραπέμπει σε λεκάνη (ποδανιπτήρα) -σκευή συμποσίου- για το πλύσιμο ποδιών που ήταν το πρώτο μέλημα του οικοδεσπότη προς τους καλεσμένους.

Αν και το αρχαϊκό νεκροταφείο δείχνει συνεχή χρήση επί 280 χρόνια, η θέση του οικισμού της αρχαίας Λύγκου δεν έχει ακόμη εντοπιστεί. Τη ζωή των κατοίκων όμως εκθέτει η οστεολογική και παλαιοπαθολογική έρευνα σκελετικού υλικού από 214 αρχαϊκές και κλασικές ταφές. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, παρεκτός από την υψηλή βρεφική και παιδική θνησιμότητα (2-7), ελάχιστοι ενήλικοι επιβίωναν μετά το 45ο έτος της ηλικίας τους. Οι συχνότερες παθήσεις προέρχονταν από τραύματα στα οστά και στους σπονδύλους που οφείλονταν στις χειρωνακτικές εργασίες (γεωργία, κτηνοτροφία κ.ά.). Τερηδόνα και πέτρα τόσο από την αρτιότητα στοματικής υγιεινής όσο και από την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες και σάκχαρα, ταλαιπωρούσαν τους κατοίκους της αρχαίας Λύγκου.

Τα παλία και η ανθρωπολογική αναδίφηση της Αχλάδας είτο να παρουσιαστούν στο 33ο Αρχαιολογικό Συνέδριο (5-6 Μαρτίου) Θεσσαλονίκης, το οποίο παρόλα αυτά αναβάλλεται στο πλαίσιο μέτρων πρόληψης για τον κορωνοϊό.